Halk Oyunları Sözlüğü

YÖRE :Gerek kültürel gerek coğrafi olarak aynı yargıları taşıyan,aynı sözlere gülen aynı sözlere ağlayan bazen kesin olarak sınırları belirlenemeyen alan.

KOSTÜM: Belirli bir yöreye ait, o yörenin kültürel öğelerini gösteren ve o yöreyle tanımlanan,diğer yörelerden farkını gösteren kıyafetler.Genelde başa giyilen,üste giyilen,ayağa giyilen şekilde irdelenmektedir.

TAVIR :Yöreleri birbirinden ayırt etmeyi sağlayan hareketsel ve potansiyel bütünlük.

GELENEKSEL DAL: Halkoyunları yarışmalarında figürün ve otantikliğin ön plana çıktığı kategori.

SAHNELEMELİ DAL: Halkoyunları yarışmalarında figürlerin yanında görselliğin ve çizgilerin ön plana çıktığı kategori.

STİLİZE DAL :Federasyonun sahnelemeli dal anlamında kullandığı ve kavram fazlalığına neden olan gevurcadan gelme bir tanım.

ARTİSTİK DAL: Federasyon tarafından geleneksel dal anlamında kullanılan terim.

ORGANİZATÖR :Halkoyunları yarışması düzenleyen kurum,kuruluş veya kişiler.MEB,Kültür Bakanlığı,Halkoyunları Federasyonu,Vaksa,GSGM Gençlik Merkezleri,Yurt-Kur gibi.

JÜRİ(HAKEM) Halkoyunları ekiplerinden puan kıran kişiler.Ekiplerin yöre tavırlarına oyunun gerektirdiği estetiklerin yapılıp yapılmadığını denetleyen kişiler.

ALAYLI: Asıl mesleği yanında Halkoyunlarına gönül vermiş,kendi kendini yetiştirmiş,hatta ekol olmuş kişiler.

MEKTEPLİ :İlgili okullarda halkoyunları eğitimi almış ve genelde sadece halkoyunları ile uğraşan kişiler.

KULİS: Yarışmalarda esas sahne dışında kalan ve oyuncuların sahneye girip çıkmasına olanak sağlayan düzenek.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI YARIŞMALARI :Türkiye'nin en çok mazisi bulunan,en köklü,en saygın,en çok katılımın sağlandığı halkoyunları yarışmaları.

ZEYBEK: Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde oynanan oyunların genel ismi.Zeybek bölgesi İzmir,Aydın,Manisa,Muğla,Deniz li,Uşak,Afyon,Kütahy a,Balıkesir ve Çanakkale yörelerinden oluşmaktadır.

İZMİR YÖRESİ :Bergama'dan Menemen'e Kemalpaşa'dan Kiraz'a kadar bir alanı kapsayan;bağrında ikiparmak,kostak ali,sürmene,ötme bülbül,sebaye,kırmızı buğday,soğuk kuyu,gökçen efe,sinan ağa,zahide molla,karyolamın demiri,harmandalı,gündoğdu gibi baba oyunları barındıran;Türkiye'nin en gelişmiş halkoyunlarına ve sahne yapısına sahip,kendi oyunlarını en güzel sunabilen,birçok farklı kostümü bulunan Türkiye genelinde ekol olmuş,birçok başarılara imza atmış yöredir kendisi.

FEDERASYON :Türkiye Halkoyunları'nı temsil eden tek tüzel kişilik

HALAY: Toplu, düz dizi biçiminde ve oyuncuların birbirine tutunarak oynadığı oyun türüdür.Doğu,güneydoğu ve Orta Anadolu’da davul zurna eşliğinde oynanır.Bitlis, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş,Gaziantep, Erzurum, Erzincan, Sivas, Mardin, Muş, Yozgat,Çorum, Adana, Ankara, Siirt, Hatay, Tokat, Şanlıurfa...

BAR: Toplu olarak ve genellikle düz dizi ya da yarım ay biçiminde, oyuncuların birbirlerine tutunarak oynadıkları disiplinli grup oyunlarına bar denir.Genellikle Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde icra edilen bir oyun türüdür. Erzurum, Kars, Ağrı, Artvin, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan...

HORA :Bu oyun Bar ve Halaylar gibi el ele ya da kol kola tutuşularak disiplinli bir biçimde ve dizi halinde oynanmaktadır. Genellikle Trakya’da, kısmen de Marmara’nın doğu ve güneyinde görülen bir oyun türüdür.Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale...

KAŞIK: Ellerinde ritim aracı olarak tahta kaşıklar bulundururlar.Güney Anadolu’nun Akdeniz’e uzanan kesimleri genellikle kaşıklı oyunlar bölgesi olarak gösterilir.Eskişehir , Afyon, Kütahya, Bilecik, Kırşehir , Konya, Mersin,Antalya, Bolu, Bursa...

BENGİ: Marmara Bölgesinin güneyinde genellikle Balıkesir dolaylarında görülen bir oyun türüdür.Balıkesir, Manisa, Bursa, Çanakkale...

MENGİ: Ege bölgesi ve Akdeniz Bölgesinin bazı illerinde bu oyun türüne rastlamak mümkündür.

HORON: Oyuncuların dizi biçiminde birbirine tutunarak oynadığı oyunlardır. Doğa yapısının sert ve dağlık oluşu, denizinin ve havasının kararsızlığı horon oyunlarında göze çarpar Doğu Karadeniz kıyılarında kemençe veya davul eşliğinde icra edilir Trabzon, Samsun, Artvin, Ordu, Rize.

KARŞILAMA: Karşılama iki kişinin karşılıklı durarak oynadıkları bir oyun biçimidir. Çiftlerin karşılıklı olarak toplanmalarıyla bir grup halinde de oynanmaktadır. Genellikle Trakya’da, kısmen de Marmara’nın doğu ve güneyinde görülen bir oyun türüdür.Edirne, Tekirdağ, Kırklareli, İzmit, Adapazarı, Çanakkale,Bursa, Bilecik..

TEKE ZORTLATMASI :Bu tür de yine Türkiye’nin batı ve güney bölgelerinde oynanır.Antalya, Isparta, Alanya v.b


Kaynak:HOY_TUR